Van alle soorten asbest is asbestcement de meest gekend en ook de meest voorkomend materiaal met asbestvezels. Maar wat zijn de mogelijke toepassingen van asbestcement en hoe herken je asbestcement?
Wat is asbest
Asbest is een verzamelnaam voor verschillende soorten mineralen of gesteente. Dit gesteente bevat langwerpige bundels kristallen die asbestvezels genoemd worden.
Het zijn deze asbestvezels die door slijtage, versplintering of beschadiging zo klein worden dat ze door de lucht beginnen zweven. Als we als mens deze vezels inademen komen ze vast te zitten in de kleinste delen van onze longen en longblaasjes en veroorzaken zo verschillende ziektes zoals asbestose, fibrose en verschillende soorten kankers.
Wat is asbestcement
Asbestcement is niet meer of minder dan cement waaronder asbestvezels gemengd zijn.
Cement op zich is een chemische reactie tussen fijngemalen materialen en water. Als je deze fijngemalen materialen mengt met water krijg je namelijk een plastische massa die na verloop van tijd uitdroogt en verhard (versteend).
Als je natte cement vermengd met asbestvezels wordt de verharde cement nog van veel betere kwaliteit. Zo is asbestcement:
- vormvast;
- waterdicht;
- brandwerend;
Net als gewone cement is asbestcement eenvoudig te verwerken en dus werd asbest tot 1993 veel gebruikt in bouwtoepassingen.
Velen denken dat asbestcement gemaakt werd door één fabrikant, namelijk Eternit, maar dit is incorrect. Eternit was de grootste en bekendste in België maar asbestcement werd door veel bouwondernemingen gefabriceerd en gebruikt. Enkele andere merknamen die vroeger asbestcement geproduceerd hebben, waren Asbestonia, Martinit en Ferrocal.
Is asbestcement gevaarlijk?
Asbestcement is zeker gevaarlijk want het bevat tot wel 10 procent asbestvezels. Gelukkig behoort asbestcement tot het type hechtgebonden asbest. Dit betekend dat een minimum aan asbestvezels verwerkt werd in andere materialen. Door deze verwerking komen de asbestvezels niet snel in de lucht terecht.
Het is enkel bij beschadiging (verwering, schade, … ) of bewerking (verzagen, boren, … ) dat er asbestvezels vrijkomen.
Het is zo dat asbest gevaarlijker wordt naarmate men meer contact heeft met de asbestvezels. Zo zullen de gevolgen voor een bouwarbeider die jaren met asbestcement werkte vele malen groter zijn dan een persoon die enkele malen over een dak met asbestleien liep. Daarom dat men de blootstelling aan asbest opdeelt in vezeljaren. Neemt niet weg dat sommige personen gevoeliger zijn voor ziektes dan anderen. Met andere woorden kan een eenmalig contact met asbestvezels reeds voldoende zijn om 10 jaar later ziek te worden.
Asbestcement herkennen
De meest gestelde vraag is steeds: Hoe herken ik asbest en asbestcement.
Probleem is dat deze vraag geen eenvoudig antwoord heeft. Asbest is niet te herkennen met het blote oog. Het enigste dat je kan doen om asbestcement te herkennen is alle toepassingen te overlopen en dan deze toepassing te onderwerpen aan bijkomend onderzoek:
- van welke fabrikant is dit materiaal;
- in welk jaar werd de toepassing gefabriceerd;
- is de toepassing later bewerkt;
Vergeet ook niet na te gaan of de toepassing geen onderliggende lagen heeft die misschien wel asbestvezels bevat. Een voorbeeld:
je hebt een woning met golfplaten en deze blijken na onderzoek geen asbestvezels te bevatten. Mooi.
Echter blijkt dat er onder deze golfplaten een onderdak geplaatst is. Ook dit onderdak dient onderzocht te worden want daar kunnen evengoed asbestvezels aanwezig zijn. Dit zal dan wel geen asbestcement zijn maar eerder asbestplaten.
Het best dat je kan doen is een asbestinventaris opmaken en bij de twijfelgevallen vraag je een test aan in een erkend asbestlabo. Deze test kost wel ongeveer 100 euro per stuk.
Toepassingen van asbestcement
Grootste fout dat personen maken omtrent asbest en asbestvezels is te denken dat asbestcement enkel gebruikt is bij golfplaten of asbestleien. Asbestcement komt voor in veel toepassingen en daarom beschrijven we de meest voorkomende hieronder:
Leidingen uit asbestcement
Omdat asbestcement langer meeging en beter bestand was tegen vochtdoorsijpeling en zuren werd voor waterleidingen of rioleringen vroeger veel asbestcement gebruikt. In veel gevallen zullen deze leidingen reeds verwijderd zijn maar bij oude woningen bestaat nog steeds de kans dat ze niet alleen aanwezig zijn maar ook nog gebruikt worden. In dit geval moeten de leidingen zo snel mogelijk verwijderd worden.
Bij opgravingen of tuinaanleg komen soms nog eens leidingen bloot te liggen die afgesloten zijn maar nooit verwijderd. Zeker bij dit soort leidingen moet je opletten want deze zullen broos en beschadigd zijn. Asbestvezels verspreiden zich dan snel door de lucht.
De regenpijp wordt soms over het hoofd gezien als asbesttoepassing maar dient ook gecontroleerd te worden.
Schoorsteen en luchtkanalen
Asbestcement was eenvoudig in vorm te gieten. Logisch dat er dus ook veel toepassingen zijn. Denk maar aan schoorsteenkanalen, luchtkanalen, pijpleidingen ( rond en vierkante modellen), schouwkappen en schouwafvoer (schouwpijpen) werden vervaardigd uit asbestcement. Maar ook tegen de schoorsteenmantel werd soms een asbesthoudende cementage geplaatst.
Golfplaten met asbestvezels
De meest voorkomende toepassing met asbestcement is de golfplaat uit asbest. Deze werd vroeger massaal geplaatst omwille van de gekende voordelen van asbest maar ook omdat ze spotgoedkoop waren in vergelijking met andere toepassingen.
Golfplaten met asbest kan je herkennen aan het typische honingraatpatroon. Ook hebben golfplaten een merkteken. AT, NF of CAF betekent dat de golfplaten asbestvezels bevatten. Andere letters op de golfplaat betekenen dat de golfplaat vrij is van asbest. NT, AF, AFM, NA, AP of AV.
Merk je geen letters op dan kan enkel een labotest in een erkend asbestlabo zekerheid brengen. Je kan ook gewoon geen enkel risico nemen en de golfplaten sowieso beschouwen als asbestgolfplaten.
Asbestleien: gevelbekleding en dakbedekking
Deze grijze of rode asbestleien werden tot 1998 gebruikt als gevelbekleding en dakbedekking. Je herkent asbestleien soms aan hun NT-markering op de achterkant van de lei. Vind je geen merkteken dan kan je maar beter je voorzorgen nemen en de stappen ondernemen om asbest te herkennen.
Asbestcementplaat
Asbestcementplaten vind je terug in gevels, dakbeschot ( onderdak ) en rond schoorstenen. Ze dienden als afwerking en extra isolatie. In sommige gevallen werden ook asbestcementplaten gebruikt rond afvoerkanalen.
Let er wel op dat je asbestcementplaten niet verwart met asbestplaten van het type Pical. De asbestplaten of Pical-platen zijn brozer omdat ze ook plaatser en verschillende soorten asbest (bruine en witte asbest) bevatten. Vroeger werden Pical-platen gebruikt in stookplaatsen en rond leidingen die warmte afgaven. Dit was vooral omdat asbestcementplaten een hogere brandwering hadden dan andere toepassingen. In mindere mate dienden de platen ook als thermische isolatie.
Bloembakken en andere sierobjecten
Vroeger was plastiek nog geen logische oplossing voor sierstukken of bloembakken te vervaardigen. Stenen bloembakken werden dan gefabriceerd uit asbestcement omdat deze lichter en steviger was. Deze bloembakken kunnen zowel binnen als buiten voorkomen.